Author :
Abstract
Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile öğretmen liderliği arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Nicel araştırma yöntemi ve ilişkisel tarama modelinde kurgulanan bu araştırmaya Karabük ilinde kamu okullarında farklı okul türlerinde görev yapmakta olan toplam 303 öğretmen katılmıştır. Araştırma verileri Koşar (2008) tarafından geliştirilen Güç Tipi Ölçeği ve Beycioğlu ve Aslan (2010) tarafından geliştirilen Öğretmen Liderliği Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizi için Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı ve Çoklu Doğrusal Regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile öğretmen liderliğinin alt boyutlarının ilişkili olduğu ve okul yöneticilerinin güç stillerinin öğretmenlerin liderlik davranışlarını açıklayan önemli bir değişken olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Okul yöneticilerinin güç stilleri arasında zorlayıcı gücün öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla işbirliği boyutunu pozitif yönde ve anlamlı bir biçimde yordayan tek değişken olduğu bulunmuştur. Mevcut araştırmadan elde edilen bulgular ilgili alan yazınla ilişkili bir biçimde tartışılmış ve bazı öneriler sunulmuştur.
Keywords
Abstract
The purpose of this study was to determine the relationship between power styles of school administrators and teacher leadership. A total of 303 teachers employed in state primary, secondary and high schools located in Karabuk province participated in this study designed as a correlational one under quantitative research method. The Power Style Scale developed by Koşar (2008) and Teacher Leadership Scale developed by Beycioğlu and Aslan (2010) were used to gather data. Pearson Product-Moment Correlational Coefficient and Multiple Linear Regression Analysis were conducted to analyse the data. As a result of the research, it was concluded that the school administrators’ power styles predicted each sub-dimension of teacher leadership significantly and that school administrators' power styles were an important variable explaining the leadership behaviors of the teachers. It was also concluded that coercive power was the only variable among school administrators' power styles that separately, positively and significantly predicted the institutional improvement, professional improvement, and collaboration among colleagues;dimensions of teacher leadership. Findings obtained from the current study were discussed in relation to the related field and some suggestions were presented.
Keywords
- Örneğin güç stilleri ile ilgili bir çalışmada Le Roux (2012) okul yöneticilerinin kullandığı güç
- stillerinin eğitimin niteliğini etkilediği sonucuna ulaşmıştır. Öte yandan Can’ın (2014) yaptığı
- Araştırmanın bir diğer sonucu güç stillerinin öğretmen liderliğini açıklayan bir değişken olduğu yönündedir. Bununla birlikte araştırma sonuçlarına göre, okul müdürlerinin kullandıkları zorlayıcı güç, öğretmen liderliğinin her bir alt boyutunu anlamlı biçimde açıklayan tek değişkendir. Başka bir ifadeyle okul yöneticilerinin zorlayıcı gücü kullanmaları; öğretmenlerin liderlik davranışlarını üstlenmelerinde etkili bir değişkendir. Okul müdürlerinin öğretmenleri ceza ile tehdit etmesi ve haksız eleştirilerde bulunması; öğretmenlerin liderlik davranışı göstermesiyle ilişkilidir. Zorlayıcı gücün öğretmen liderliğinin alt boyutlarını pozitif yönde açıklayan tek güç tipi olması, şaşırtıcı bir durum olarak görülebilir. Zira zorlayıcı güç, okul müdürünün öğretmenlere işleri tehdit ve ceza korkusu ile yaptırmasına göndermede bulunan bir güç tipidir. Korku ve cezanın ön planda olduğu bir okulda öğretmenlerin liderlik davranışları sergilemelerini beklemek güç görünmektedir. Öte yandan zorlayıcı güç, doğası itibariyle bir makam gücüdür. Yani kişinin örgüt içinde yer aldığı pozisyondan kaynaklanmaktadır (Hitt vd., 2005). Bu bakımdan öğretmenlerin liderlik davranışlarını bir zorunluluk olarak algılayıp gerçekleştirdikleri düşünülebilir. Bu noktada zorlayıcı gücün öğretmen ve okul yöneticileri tarafından nasıl anlamlandırıldığı da önem arz etmektedir. Zira zorlayıcı güç, yukarıda ifade edildiği gibi okul yöneticilerinin korku ve ceza yoluyla istediklerini öğretmenlere yaptırması biçiminde vuku bulabileceği gibi (Koşar, 2008), okul yöneticisinin öğretmenlerin davranışlarını kontrol etmek için ödül ve ceza mekanizmalarını ne derece etkin kullandığıyla da ilişkilidir (Schermerhorn vd., 2000). Bu açıdan bakıldığında, öğretmenlerin cezadan kurtulup ödüle ulaşmak gibi bir refleksle liderlik davranışları üstlendikleri düşünülebilir. Özaslan’ın (2017) da ifade ettiği gibi zorlayıcı güç, karmaşık ve anlaşılması zor bir yapıdır.
- gelişimlerinin sorumluluğunu üstleniyor olabilirler. Kılınç (2014) okul ikliminin
- müdürlerinin merkeziyetçi yapı içerisinde, denetim görevleri de bulunmaktadır (Can, 2014).
- davranışlarından korudukları düşünülebilir. Okul bağlamı, Katzenmeyer ve Moller’ın (2009) da
- edildiğini göstermektedir (Altınkurt ve Yılmaz, 2012; Titrek ve Zafer, 2009). Korkuya ve
- olumsuzlukları yok saymaya çalışıyor olabilirler. Sezgin ve Koşar (2010)’ın yaptıkları
- çalışmalar da alan yazında mevcuttur (Koşar ve Çalık, 2011; Memduhoğlu ve Turhan, 2016;
- Soosai, 1988). Koşar ve Çalık (2011) yaptıkları çalışmada, yöneticilerin kullandığı ödül ve
- Bağcı, Z., ve Bursalı, Y. M. (2011). Yöneticilerin güç kaynaklarının çalışanların örgüte
- Pamukkale Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 9, 9-21. Berry, B., Daughtrey, A., & Wieder, A. (2010). Teacher leadership: Leading the way to
- https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED509719.pdf adresinden 25.05.2018 tarihinde erişim Beycioğlu, K. (2009). İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine
- Beycioğlu, K. ve Aslan, B. (2010). Öğretmen liderliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması.
- İlköğretim Online, 9(2), 764-775. Beycioğlu, K. ve Aslan, B. (2012). Öğretmen ve yöneticilerin öğretmen liderliğine ilişkin
- 191-223. Beycioğlu, K. Sincar, M. (2013). Örgütlerde güç ve Politika. Sevet Özdemir (Ed.), Feridun
- 260). Ankara: Pegem Akademi. Bursalıoğlu, Z. (2005). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi. Can, N. (2006). Öğretmen liderliğinin geliştirilmesinde müdürün rol ve stratejileri. Erciyes
- Can, H., Azizoğlu, Ö. ve Aydın, M. E. (2015). Örgütsel davranış. Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Daft, R. L., Murphy, J., & Willmott, H. (2010). Organization theory and design. Cengage
- Daft/dp/1844809900 adresinden 25.05.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır. Demir, K. (2017). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin sinizm
- Diş, D. (2015). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile örgüt iklimi arasındaki
- ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum, Atatürk Üniversitesi. Erkutlu, H. V., & Chafra, J. (2006). Relationship between leadership power bases and job stress
- of subordinates: example from boutique hotels. Management Research News, 29(5), 285- Etzioni, A. (1964). Modern Organizations, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall, 58-64. French, J. R. P. Jr., & Raven, B. (1959). The bases of social power. Classics of Organization
- Theory, 7, 311-320. Frost, D., & Durant, J. (2003). Teacher leadership: Rationale, strategy and impact. School
- Leadership & Management, 23(2), 173-186. Fullan, M. G. (2002). Principals as leaders in a culture of change. Paper prepared for
- Educational Leadership, Special Issue, May 2002. http://michaelfullan.ca/wp-
- content/uploads/2016/06/13396053050.pdf adresinden 26.02.2018 tarihinde erişim Hairon, S. (2017). Teacher leadership in Singapore: The next wave of effective leadership.
- Research in Educational Administration & Leadership, 2(2), 170-194. Hallinger, P. (2003). Leading educational change: Reflections on the practice of instructional
- and transformational leadership. Cambridge Journal of Education, 33(3), 329-352. Harris, A. (2005). Teacher leadership: More than just a feel-good factor? Leadership and Policy
- in Schools, 4(3), 201-219. Harris, A., & Muijs, D. (2003). Teacher leadership: Principles and practice. London: National
- uk/index./docinfo.htm?id=17417 adresinden 21.05.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır. Harris, A., & Muijs, B. (2005). Improving schools through teacher leadership. Maidenhead,
- Berkshire England: Open University. Holecek, C., Beckham, K., & McKethan, D. (2016). Developing teacher leaders in CTE.
- Techniques: Connecting Education & Careers, 91(6), 35-38. Katzenmeyer, M., & Moller, G. (2009). Awakening the sleeping giant. Helping teachers develop
- Kılınç, A. Ç. (2014). Examining the relationship between teacher leadership and school climate.
- Educational Sciences: Theory & Practice, 14(5), 1729-1742. Kılınç, A. Ç., Cemaloglu, N., ve Savaş, G. (2015). The Relationship between Teacher
- Educational Research, 58, 1-26. Kılınç, A. Ç. ve Recepoğlu, E. (2013). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin öğretmen liderliğine
- 175-215. Kipnis, D., Schmidt, S. M., & Wilkinson, I. (1980). Intraorganizational influence tactics:
- Explorations in getting one’s way. Journal of Applied Psychology, 65, 440-452. Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Basım. Koşar, S. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt
- https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorgu adresinden 2505.2018 tarihinde erişim Koşar, S. ve Çalık, T. (2011). Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt
- kültürü arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 17(4), 581-603. Lambert, L. (1998). Building leadership capacity in schools. Alexandria, Virginia: Association
- for Supervision and Curriculum Development. Le Roux, M. J. (2012). Principals and their possible power to influence quality
- education (Doctoral dissertation). Stellenbosch University, Stellenbosch. Lee, K. L., & Low, G. T. (2008). Bases of power and subordinates' satisfaction with
- Studies, 1(2), 3-13. Leithwood, K., & Jantzi, D. (2000). Principal and teacher leadership effects: A
- replication. School Leadership & Management, 20(4), 415-434. Lieberman, A., & Miller, L. (2005). Teachers as leaders. The Educational Forum, 69(2), 151Lunenburg F. C. 2012 Power and leadership: An influence process. International Journal of
- Management, Business and Administration, 15(1), 1-9 Memduhoğlu, H. B., & Turhan, M. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okul
- Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 44, 73-90. Muijs, D., & Harris, A. (2003). Teacher leadership-Improvement through empowerment? An
- overview of the literature. Educational Management & Administration, 31(4), 437-448. Murphy, J. (2005). Connecting teacher leadership and school improvement. Thousand Oaks,
- California: Corwin. Özaslan, G. (2017). French ve Raven perspektifiyle kişilerarası gücün temelleri. İçinde Yılmaz,
- Özcan, K., Karataş, İ. H., Çağlar, Ç. ve Polat, M. (2014). Eğitim fakültesi yöneticilerinin güç
- Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 545-569. Özçetin, S. (2013). Öğretmen liderliğinin okulun liderlik kapasitesinin gelişimine etkisi: Bir
- durum çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya. Özdemir, S., ve Kılınç, A. Ç. (2015). Teacher leadership: A conceptual analysis.
- IGI Global. Özhan, T. (2016). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel
- tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorgu Öztürk, N. (2015). Eğitim örgütlerinde örgüt kültürü ve öğretmen liderliği: Lider-üye
- Gaziantep. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorgu adresinden 31.05.2018
- tarihinde erişim sağlanmıştır. Parlar, H., & Cansoy, R. (2017). The effect of bureaucratic school structure on teacher
- leadership culture: A mixed study. Educational Sciences: Theory & Practice, 17(6), Peabody, R. L (1961). Perceptions of organizational authority: A comparative analysis.
- Administrative Science Quarterly, 6(4), 463-482. Rahim, M. A. (1989). Relationships of leader power to compliance and satisfaction with
- supervision, evidence from a national sample of managers. Journal of Management, 15, Randall, D. M. (2012). Leadership and the use of power: Shaping an ethical climate. The
- Journal of Applied Christian Leadership, 6(1), 28. Savaş, G. (2016). Okul müdürlerinin destekleyici davranışları ile öğretmen liderliği arasındaki
- Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/Ulusal TezMerkezi/tezSorgu adresinden Schermerhorn, J. R., Jr., Hunt, J. G., & Osborn, R. N. (2000). Organizational behaviour (7th
- ed.). USA: John Wiley & Sons. Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin. Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü.
- Eğitim ve Bilim, 35(156), 142-159. Sezgin, F. ve Koşar, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin güç stilleri ile öğretmenlerin
- Short, P. M., & Johnson, P. E. (1994). Exploring the links among teacher empowerment, leader
- https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED372044.pdf adresinden 26.02.2018 tarihinde erişim Şimşek, M. Ş. (2005). Yönetim ve organizasyon (8. Baskı). Konya: Günay Ofset. Smylie, M. A. (1995). New perspectives on teacher leadership. The Elementary School Journal,
- 96(1), 3-7. Soosai, S. (1988). The relationship between principals’ power behaviours and the
- Dissertations and Thesis database. (UMINo. 8904281) Tauber, R. T. (2006). Power bases: Their application to classroom and school management.
- Journal of Education for Teaching, 11(2), 133-144. Titrek, O., & Zafer, D. (2009). İlkögretim okulu yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç
- kaynaklarına ilişkin öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60(60), Uğurlu, C . T, Yiğit, Y. (2014). Öğretmenlerin öğretmen liderliği algılarının örgütsel
- vatandaşlık davranışlarına etkisi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 36-56. Warren, L. L. (2016). Viewing teachers as leaders without being
- administrators. Education, 136(4), 508-515. Weber, M. (2009). From Max Weber: Essays in sociology 1946. New York: Oxford University
- Press. https://www.amazon.co.uk/dp/9333366164/ref=rdr_ext_tmb#reader_9333366164 Yılmaz, K., Oğuz, A., & Altınkurt, Y. (2014). Öğretmenlerin liderlik davranışları ile öğrenen
- Fakültesi Dergisi, 32(3), 659-675. Yiğit, Y., Doğan, S. ve Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarına
- ilişkin görüşleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(2), 93- 105. York-Barr, J., & Duke, K. (2004). What do we know about teacher leadership? Findings from
- 1998). Particularly when the contemporary leadership approaches are examined, it can be
- and Wieder, 2016). Teacher leaders mentor their colleagues by influencing their learning and
- improvement efforts (Lieberman and Miller, 2005). Symlie (1995) suggests that teacher leaders
- 2006; Hairon, 2017; Holecek, Beckham ve McKethan, 2016; Kılınç, Cemaloğlu, Savaş, 2015;
- Muijs ve Harris, 2003; Parlar ve Cansoy, 2017; Savaş, 2016; Warren, 2016). In particular, the
- and Moller, 2009). At this point, it is thought that one of the school administrator-based
- Katzenmeyer and Moller (2009) state that school administrator' style of use of power can be an
